De
digressionibus in Caroli Peguy oratione soluta
apud Facultatem litterarum Genabensem
disputavit
ad
doctoris gradum promovendus
Romanus
Vaissermann Scholæ Normalis olim alumnus
Genabi
Carnutum
Typis
suis
MMV A.D.
Epitome
Huic dissertationi propositum est
ut demonstraret quo modo Carolus Peguy scriptor inter Gallos acutissimus
orationem ad legentium animos permovendos converteret per digressionem. Qua
orationis figura orator usus est si quod verbum cum re ipsa nihil habebat
commune. Quanquam autem Genabensis auctor alia opera ipse edidit, alia post
mortem inedita reliquit, aliis extremam manum imposuit, aliis non, unus tamen
sonus est totius orationis illius. Quo modo igitur verba ad locum egressionis
posita distinguere possumus a verbis post locum ? Ante digressionem enim
vel post eam Carolus Peguy libenter usus est verbis quæ transferuntur et quasi alieno in loco
conlocantur. Multis
autem verbis ultra citraque habitis, ille auctor personam sententias numeris
dicentium simul et personam alterorum breviter dicentium sic tenuisse sæpe
dicitur ut fieret quodam modo primarum, secundarum, tertiarum partium actor.
Cumque ad libros, dum in manibus erant, ultimum excursum aliquando addebat
aut sermonem emendebat quo eum ornare vel hominibus sibi inimicissimis notam
turpitudinis inurere posset, optima in interpunctuandi arte ad faciendam
fidem versabatur. Ex quo fiebat ut libros e digressionibus, codices ex
additionibus magnis aut parvis composuerit. Rerum enim gestarum vel artium
scriptori, quodcumque in mentem incidit, id in omnibus orationis partibus
composite et apte locare videbatur. Itaque alii censores eloquentiam
ejus fluentem amni libenter comparaverunt, alii putaverunt nimis multa verba
ei in mentem venisse, e quibus commodissimum eligere nequiret, aliis ita
obscuras et abditas sententias non imprudenter nec temere rebus imprimere
videtur, ut orationem variaret et distingueret. At nonne a simul exposita ac
celata quæstione orator sæpe egreditur ? Nam Peguy illa dicendi ratione
usus est quæ, ut Blasius Paschalis censet, egressione perpetua commendatur,
id est quæ lectorem a proposito seducat et inducat divina ad mysteria. |
Gravissima verba
Carolus Peguy, circuitus, digressio, excursus, interpunctuandi ars, oratio soluta, orationis figuræ, orationis partes
La Digression dans l’œuvre en prose de Charles
Péguy
Résumé (1000 caractères, 170 mots)
Sont ici examinés les phénomènes
de digression que Charles Péguy utilise dans son œuvre en prose et ses
manuscrits – édités ou inédits, textes achevés, brouillons ou variantes.
Fondée sur l’état de la question et éclairée des métaphores qu’utilise cet
auteur pour désigner ses excursus, l’analyse structurelle (cotexte antérieur,
décrochage, boucle, raccrochage, cotexte postérieur) montre que d’immenses
pans de la prose péguienne se construisent selon une figure macrostructurale
proche du hors sujet, et débouche sur une typologie des digressions selon
leur construction syntaxique (complexification, dilatation), leur charge
sémantique (isotopique et intertextuelle) et leur fonction rhétorique :
des ponctèmes (tiret, crochets ou parenthèse) jusqu’aux œuvres lyriques de la
maturité, en passant par les incidentes, un faisceau de phénomènes textuels
contribue au stylème digressif souvent repéré chez Péguy. La digression
permet de recentrer texte ou période autour d’une question désignée mais
cachée par l’excursus : Péguy applique la méthode d’écriture que Pascal
voulait une « digression sur chaque point qui a rapport à la fin, pour
la montrer toujours ». |
Mots clefs (8)
Charles Péguy, crochets, digression, essai, génétique, parenthèses, stratégie discursive, tirets